Het concept van de groei- en vaste mindset is door de jaren heen een intrigerend onderwerp geweest. Een groei-mindset is gebaseerd op het geloof dat talenten en vaardigheden ontwikkelbaar zijn door inspanning, doorzettingsvermogen en een open houding ten opzichte van leren. Daar tegenover staat de vaste mindset, die ervan uitgaat dat talenten en capaciteiten vaststaan en nauwelijks kunnen veranderen. Maar waarom heeft de ene persoon een groei-mindset en de ander een vaste mindset? Welke factoren liggen hieraan ten grondslag?
In eerdere artikelen spraken we over wat een groei-mindset is, hoe je deze kunt herkennen en welke voordelen dit met zich meebrengt. Ook gaven we tips om een omgeving te creëren die een groei-mindset stimuleert. Interessant genoeg ervaren veel mensen ook momenten waarop een vaste mindset comfortabel voelt (link), bijvoorbeeld in situaties waarin zekerheid of zelfbehoud vooropstaat. Maar hoe zit het nou écht? Waarom ontwikkelen sommige mensen een groei-mindset terwijl anderen (bewust of onbewust) blijven steken in een vaste manier van denken?
In dit artikel gaan we dieper in op de factoren die bijdragen aan het ontstaan van een groei- of vaste mindset. Zo ontdek je dat een mindset niet simpelweg het resultaat is van een keuze, maar vaak wordt vormgegeven door de wereld om ons heen en onze eigen ervaringen.
Wat vormt een mindset? De belangrijkste factoren op een rij:
Er zijn verschillende invloeden die een rol spelen in de ontwikkeling van een groei- of vaste mindset. Het goede nieuws? Zodra je deze factoren begrijpt, kun je bewuster kiezen voor een groei-mindset. Dit zijn de belangrijkste invloeden:
- Opvoeding en omgeving
De basis van iemands mindset wordt vaak gelegd in de kindertijd. Hoe ouders en opvoeders omgaan met succes, falen en inspanning kan bepalend zijn. Kinderen die worden geprezen om hun proces, zoals hun inzet en doorzettingsvermogen, ontwikkelen eerder een groei-mindset. Daarentegen kan herhaaldelijk benadrukken van aangeboren talent (“Wat ben je slim!”) – hoe goed bedoeld ook – bijdragen aan het idee dat capaciteiten vastliggen.
De omgeving waarin iemand opgroeit speelt ook een grote rol. Leeft een kind in een sfeer van constante vergelijking of perfectionisme? Of juist in een omgeving waar fouten maken wordt aangemoedigd als onderdeel van het leren? Die context maakt een groot verschil. - Onderwijs
Het onderwijssysteem en specifiek de houding van leraren hebben een diepgaande impact. Leerkrachten die de nadruk leggen op leren door vallen en opstaan, en die falen zien als een essentieel onderdeel van het proces, moedigen een groeimindset aan. Helaas richten sommige onderwijsmethoden zich nog te veel op prestaties en eindresultaten, wat juist een vaste mindset stimuleert.
Onderwijs dat draait om groei kijkt verder dan toetsen en cijfers. Het gaat over samenwerken, experimenteren en leren van fouten. Dit leidt tot het besef dat vaardigheden niet vaststaan, maar ontwikkeld kunnen worden. - Persoonlijke ervaringen
Ervaringen uit het leven, zowel positief als negatief, hebben grote invloed op iemands mindset. Iemand die bijvoorbeeld een moeilijke uitdaging heeft overwonnen, kan het gevoel ontwikkelen dat groei mogelijk is. Tegelijkertijd kan teleurstelling of herhaald falen zonder de juiste ondersteuning zorgen voor het vaststellen van een vaste mindset.
Cruciaal hierin is hoe iemand met tegenslagen omgaat. Wie leert om mislukking als waardevolle feedback te zien, bouwt weerbaarheid op en vergroot de kans op een groei-mindset. - Culturele invloeden
De cultuur waarin we leven kleurt onze kijk op talent, succes en falen. Sommige culturen leggen sterk de nadruk op aangeboren kwaliteiten en prestaties: je bent óf getalenteerd, óf niet. Andere culturen waarderen inspanning, samenwerking en doorzettingsvermogen. Het resultaat? Een culturele mindset die zich vertaalt naar het individu.
Denk bijvoorbeeld aan het verschil tussen een samenleving waar “falen” wordt gezien als een schande versus een cultuur waarin fouten worden omarmd als leermomenten. - Persoonlijkheid
De natuurlijke aanleg en persoonlijkheidskenmerken van een individu beïnvloeden ook hoe gemakkelijk een groei-mindset zich kan vormen. Mensen die van nature nieuwsgierig, open en leergierig zijn, staan vaak meer open voor verandering en ontwikkeling. Aan de andere kant kunnen perfectionisme en een sterke behoefte aan zekerheid eerder leiden tot een vaste mindset. - Zelfreflectie en bewustzijn
Misschien wel de meest waardevolle factor als het gaat om veranderen van mindset, is zelfreflectie. Mensen die bereid zijn kritisch naar hun eigen overtuigingen en gedrag te kijken, én de moed hebben om deze waar nodig aan te passen, scheppen ruimte voor een groei-mindset. Het vermogen om gewoonten te doorbreken en bewust belemmerende overtuigingen los te laten, is essentieel om overstappen te maken van een vaste naar een groei-mindset.
“Succes is het resultaat van inspanning, niet het gevolg van aangeboren talent.”
Carol Dweck
Niemand heeft altijd een groeimindset (en dat is oké)
Hoewel een groei-mindset veel voordelen biedt, is het belangrijk om te beseffen dat niemand altijd in deze mindset zit. Onze kijk op een situatie fluctueert afhankelijk van onze emoties, omgeving en ervaringen. Zo kun je in het ene aspect van je leven een duidelijke groei-mindset hebben (bijvoorbeeld in je werk), terwijl je in andere gebieden meer vast zit in patronen (zoals je relaties). Dit is menselijk en volkomen normaal. Het herkennen van deze schakelmomenten is de eerste stap naar verandering.
De wetenschap achter een groei-mindset
De baanbrekende inzichten van onderzoeker Carol Dweck, grondlegger van de mindset-theorie, hebben een revolutie teweeggebracht in de manier waarop we kijken naar leren, intelligentie en persoonlijke ontwikkeling. Haar onderzoek benadrukt hoe krachtig onze overtuigingen zijn in het sturen van ons gedrag, en laat zien dat we onze mindset bewust kunnen transformeren. Tijdens onze loopbaancoaching besteden we hier extra aandacht aan: we analyseren niet alleen jouw mindset, maar onderzoeken ook hoe deze jouw dagelijkse keuzes en ontwikkeling beïnvloedt.
Tot slot: Hoe bewust ben jij van je mindset?
Als het gaat om groei en ontwikkeling, is het belangrijk om regelmatig zelfreflectie toe te passen: In welke situaties merk je dat je een groei-mindset hebt? En wanneer houd je vast aan een vaste houding? Door deze signalen te herkennen, kun je stap voor stap meer ruimte maken voor groei. Dit vergt inspanning. Zoals Dweck het zelf benadrukt: “Succes is het resultaat van inspanning, niet het gevolg van aangeboren talent.”
Dennis Beentjes
Dennis is loopbaancoach en medeoprichter van de Mindbrouwerij. Met ruim 18 jaar werkervaring in management binnen het privé onderwijs en diverse freelance werkzaamheden op het gebied van trainingsontwikkeling, marketing coördinatie en personal branding, is hij in staat loopbaanvragen vanuit verschillende perspectieven te benaderen.